Spektroskopiya

Həssaslıq Nəzarəti

Həssaslıq (precision) cihaz tərəfindən ardıcıl ölçmələr zamanı alınan oxunuşların bir-birinə uyğunluğudur. Bir ölçmədə ardıcıl oxunuşların uyğun olması (yəni yüksək həssaslıq) analiz nəticəsinin doğru olduğu (doğruluq – accuracy) mənasına gəlmir.
Doğruluq isə ölçülən dəyərin həqiqi dəyərə yaxınlığıdır. İdeal bir analizdə həm həssaslıq, həm də doğruluq maksimum səviyyədə olmalıdır.Ümumiyyətlə, həssaslıq problemləri cihaz performansı ilə,doğruluq problemləri isə nümunənin çirklənməsi və ya onun təbii xüsusiyyətləri ilə bağlı texniki səbəblərdən yaranır.

ICP-MS laboratoriyasında yüksək həssaslıq və doğruluq əldə etmək üçün aşağıdakı yanaşmalar tətbiq olunur:

✅ Həssaslıq nəzarəti: cihazın ardıcıl oxunuşlar arasındakı fərqi minimuma endirəcək şəkildə tənzimlənməsi ilə təmin edilir.
✅ Doğruluq nəzarəti: yüksək keyfiyyətli standartlar, kimyəvi maddələr və laboratoriya ləvazimatları istifadə olunur.
✅ Doğruluğu təmin etməyin əsas yollarından biri tərkibi məlum olan referans nümunələrin digər nümunələrlə eyni şəkildə hazırlanaraq ölçülməsidir.

Spektroskopiya haqqında bilinməsi vacib olanlar

Spektroskopiyanın iş prinsipi

ICP-MS iki hissədən ibarətdir:
 1.İnduktiv birləşmiş plazma (ICP)
 2.Kütlə spektrometriyası (MS)

Nümunədəki elementlər ICP-də ionlaşdırıldıqdan sonra MS-yə göndərilir və burada kütlə/yüklənmə (m/z) nisbətinə görə ayrılaraq ölçülür.

İstifadə sahələri

• Silah sənayesi (güllə qalıqları, maddə xarakterizasiyası, zəhərlər)
• Qida təhlükəsizliyi
• Ətraf mühit (içməli su, dəniz suyu, tullantı suları, torpaq, lil)
• Klinik sahə (qan, saç, sidik)
• Geologiya (torpaq, qaya nümunələri)

ICP-MS cihazı ilə analiz edilə bilən elementlər:

Se, Fe, B, Ca, Mn, Cd, Zn, Cu, Ni, Cr, Pb, Sb, Na, Co, Mg, Y, Hg, Al, Sn, Au, Ag, As, Ba, Bi, Cs, Ga, Hf, Mo, Nb, Rb, Sc, Sr, Ta, Ti, V, W, Zr, La, P, Tl, K, Li, Be, Ge, Br, Ru, Rh, Pd, In, Te, I, Re, Os, Ir, Pt, Ce, Pr, Nd, Sm, Eu, Gd, Tb, Dy, Ho, Er, Tm, Yb, Lu, U, Th

ICP-MS tətbiqlərinə nümunələr

Geologiya və hidrogeologiya:

• Qaya, torpaq və filiz minerallarının kimyəvi analizi
• Qaya və torpaqda qızıl, platin kimi qiymətli metalların analizi
• Yeraltı və minerallı suların içməli su keyfiyyətinin təyini
• Torpaq və suda ağır metal çirklənməsinin aşkar edilməsi
• Sənaye xammallarında iz element analizləri
• Hidrogeoloji tədqiqatlarda istifadə

 Ətraf mühit:

• Su və tullantı suların analizi
• Torpaq və lil nümunələrinin analizi

 Yarı keçiricilər:

• Yarımkeçirici cihazlarda keyfiyyət nəzarəti
• Silikon lövhələrinin analizi

 Nüvə sənayesi:

• Nüvə tullantılarının analizi
• Sidikdə və qanda uran səviyyəsinin ölçülməsi
• Nüvə partlayışından sonra yayılan parçalanma məhsullarının təyini

 Klinik və tibbi sahə:

• Bədən mayelərində iz metalların təyini
• Metal zəhərlənmələrinin aşkarlanması
• Dərman və qida əlavələrində iz metal analizi

 Məhkəmə-tibbi ekspertiza:

• Cinayət yeri maddələrinin identifikasiyası
• Silah atış qalıqlarının təhlili
• Mənbə təsdiqlənməsi

 Qida və içkilər:

• Meyvə suları, şərab və qiymətli metallarda təhlillər

 Neft-kimya sənayesi:

• Xammal və bitmiş məhsullarda çirklənmələrin analizi
• Kimyəvi proseslərin izlənməsi